Bitloos rijden

Bitloos rijden discipline individuele dressuur

Aanleiding.
Allereerst het volgende: Fjordsport velt geen oordeel over het bitloos opleiden en/of het rijden van een paard.
Binnen de Commissie Fjordsport is er in het verleden gediscussieerd over de vraag of – en zo ja op welke manier – het bitloos rijden onderdeel uit kan maken van Fjordsport. Daarbij gaat het om de discipline dressuur. De conclusie was op dat moment dat de tijd er (nog) niet rijp voor was en dit onderdeel is toen niet opgenomen in het Algemeen Fjordsport Reglement (A.F.R).
De discussie over het bitloos rijden is weer opgepakt, omdat er uit het “rijdersveld” steeds meer vraag komt om bitloos te kunnen deelnemen aan dressuurwedstrijden.

Het invoeren van bitloos rijden is een zaak van:
• Educatie
• Informatie
• Regelgeving

Huidige situatie.
Op dit moment is het bij Fjordsport niet toegestaan deel te nemen in de reguliere dressuur zonder bit. Echter, Fjordsport krijgt verzoeken binnen om met een bitloze optoming deel te nemen aan dressuurwedstrijden. Met name vanuit de kant van paardenwelzijn krijgt het bitloos rijden de aandacht.

Het is gebleken dat het rijden met een bitloze optoming over het algemeen niet meer of minder paardvriendelijk is dan het rijden met een bit. Het is de manier waarop de ruiter/amazone met de betreffende optoming omgaat, wat de paardvriendelijkheid bepaalt.

Doel dressuur.
Het doel van de discipline dressuur is: de ontwikkeling van het paard tot een “happy athlete” door een harmonieuze en systematische opleiding. Het doel van de dressuur wordt bereikt langs de weg van het scala van africhting:
Vertrouwensfase
1. Takt (zuiverheid van de beweging)
2. Souplesse/ontspanning/losheid
3. Aanleuning
Ontwikkeling draagkracht
4. Impuls
5. Rechtgerichtheid
6. Verzameling
Het beeld van het goed gaande paard wordt tot uitdrukking gebracht door de zes principes van het ‘scala’. Dit scala geldt voor juryleden ook als leidraad voor de beoordeling.

Aanleuning.
Volgens de principes van de internationale discipline dressuur kan de ontwikkeling van het paard tot Happy Athlete verkregen worden door gebruik te maken van een bit. Deze manier van rijden heeft een bit nodig omdat een paard daarmee nek- en kaakgewricht voldoende los kan maken om te komen tot het einddoel. Daarbij spelen aanleuning en nageeflijkheid een belangrijke rol.
Onder aanleuning wordt in het scala van africhting verstaan de licht verende druk op de teugel die het paard aanbiedt via de paardenmond, als gevolg van de voorwaartse inwerking van de ruiter nadat deze contact heeft opgenomen. Een paard dat in gewillige aanleuning gaat, nageeft op de teugelhulpen en de ruiter zowel in stilstand als in beweging het gevoel geeft van een constante, soepele verbinding tussen hand en paardenmond gaat ‘aan de teugel’. In de dressuur betekent dit dat men met een lichte, veerkrachtige teugeldruk op moet vangen wat men aan de achterkant van het paard in de tact van de beweging heeft geactiveerd.
Het paard is nageeflijk als het op een licht aanhouden van de teugels heel even het bit “loslaat” om het daarna onmiddellijk weer op te nemen zonder daarbij de monde te openen.
Het afbuigen van het hoofd is niet een op zichzelf staand iets, maar dient gepaard te gaan met aanleuning; het aan de teugel gaan, waardoor het paard de ontspanning in nek- en kaakgewricht bereikt door het afkauwen van het bit en met het onderbrengen van de achterhand. Deze aanleuning, weliswaar niet met de mond maar het hoofd, is ook verkrijgbaar met een bitloze optoming. Paarden kunnen wel met een bitloze optoming nageeflijk worden en druk op de teugel geven, maar de ontspanning van nek- en kaakgewricht zal niet volledig zijn.
Hierdoor ontstaat het verschil tussen combinaties die rijden met bit en combinaties die rijden zonder bit.

Probleemstelling bitloos dressuur rijden.
Welzijn van het paard.
Het rijden met een bitloze optoming is over het algemeen niet meer of minder paardvriendelijk dan het rijden met een bit. Het is de manier waarop je met de betreffende optoming omgaat, wat de paardvriendelijkheid bepaalt. Er zijn verschillende bitloze optomingen verkrijgbaar variërend van paardvriendelijk, zoals alléén de neusriem, tot minder paardvriendelijk vanwege bijv. een hefboomwerking, zoals de hackemore, of een scherper inwerkend touw over de neus.

Bitloos.
Als je met bit rijdt stuur je door middel van druk in de gevoelige mond in combinatie met de hieruit voortvloeiende druk op de neusriem en het kopstuk. Bij een bitloze optoming heeft het paard geen bit in de mond, maar een riem rond zijn hoofd ter hoogte van de neus. Deze riem is vaak van leer en is daardoor zachter dan een metalen bit. Bij een bitloze optoming rijdt de ruiter met druk via de neus van het paard.
Voordat de vraag komt: “Is bitloos paardrijden vriendelijker dan met bit?”, eerst even dit:

De ruiterhand:
Zowel een bit als een bitloze optoming geven een paard geen vervelend gevoel of doen een paard geen pijn als een paard dit object draagt. Er is maar één factor die een negatieve invloed kan hebben op het bit en de bitloze optoming en dat is de ruiterhand. Die trekt, voert er kracht op uit of zet druk. De ruiterhand kan zowel bij bit als bitloze optomingen een vervelend gevoel overbrengen op het paard of het paard zelfs pijn doen. Paardvriendelijk rijden begint dus bij het trainen van een zachte en meeverende ruiterhand.

De neus van het paard is bekleed met haar, waardoor deze iets meer beschermd is tegen druk van de neusriem, dan wanneer de neus alleen huid zou hebben.
Als je de neusriem van een bitloos hoofdstel van metaal zou maken is deze net zoals hard als een bit. Omdat de afwerking van een neusriem vaak zachter is dan een bit, is een bitloos hoofdstel in de basis (de ruiterhand niet meegenomen) vaak een zachter hulpmiddel dan een hoofdstel met bit. Ook omdat de neus van het paard iets meer beschermd is tegen druk dan de onderkaak.

Bepaling grootte van de doelgroep
De roep om bitloos rijden in de reguliere dressuur te integreren is bij Fjordsport minimaal. Dit betekent echter niet dat de wens van (toekomstige) dressuurruiters/amazones niet gehonoreerd dient te worden.
Het aanbieden van een zo breed mogelijk scala van mogelijkheden binnen Fjordsport sluit aan op het doel: activiteiten aanbieden waar vraag naar is en die een bijdrage leveren aan de doelstelling van Fjordsport.

Past het bitloos rijden in de reguliere dressuur?
Wanneer we het bitloos rijden in de reguliere dressuur willen integreren, vraagt het onderwerp en de beoordeling van het begrip aanleuning speciale aandacht (zie onder Aanleuning).
De aanleuning volgens het scala van africhting, zoals die bij de reguliere dressuurproeven wordt gehanteerd (in navolging van de FEI), is een ander soort aanleuning dan die verkregen door het rijden met een bitloos hoofdstel.
Immers volgens de principes van de Internationale discipline dressuur kan de ontwikkeling van het paard tot Happy Athlete alléén verkregen worden door gebruik te maken van een bit. Deze manier van rijden heeft een bit nodig, omdat een paard alleen daarmee nek- en kaakgewricht voldoende los kan maken om te komen tot het einddoel.
Paarden kunnen wel met een bitloze optoming nageeflijk worden en druk op de teugel geven, maar de ontspanning van nek- en kaakgewricht zal niet volledig zijn.

Bij het bitloos rijden wordt aanleuning verkregen vanaf de bovenkaak tegen de neusriem aan. Hierbij is het niet mogelijk met het nek- en kaakgewricht bij een bitloos hoofdstel aanleuning te krijgen. Hierdoor ontstaan substantiële verschillen tussen combinaties die rijden met bit en combinaties die rijden zonder bit.
Belangrijk is aansluiting te behouden bij de internationale discipline dressuur. In het FEI reglement staat opgenomen dat het paard het bit moet accepteren. Het accepteren van het bit is belangrijk aspect voor het goedgaand paard. Criteria die beoordeeld worden door de jury om te kijken of het bit geaccepteerd wordt zijn o.a.:
• of het paard afkauwt op het bit
• licht schuimt
• of het bit recht in de mond ligt
• of de mond gesloten is (als de mond open is accepteert het paard het bit niet)
• of de tong opgetrokken is of uitsteekt
Bij bitloos rijden kunnen deze criteria van acceptatie niet beoordeeld worden en is het nodig dit bij de beoordeling en het invullen van het dressuurprotocol in te vullen.

Verschillen in bitloze optomingen
Als een argument voor invoering van het bitloos rijden paardenwelzijn is, dan mag een bitloze optoming per definitie niet scherper (minder welzijnsvriendelijk) inwerken dan een reguliere optoming met bit, liefst zelfs minder scherp aangezien ook bij de toegestane bitten de scherp werkende varianten uit het reglement worden geschrapt. Bitloze optomingen met een hefboomwerking mogen niet worden toegestaan, evenals bitloze optomingen waarbij een touw over de neus van het paard loopt. De bitloze optomingen die we toestaan zullen dus op een regulier leren hoofdstel moeten lijken.

Is het rijden met een bitloze optoming veilig?
Het rijden met een bitloze optoming lijkt niet veiliger of minder veilig te zijn dan het rijden met een bit.

Advies
Het integreren van het bitloos rijden in de discipline individuele dressuur wordt door de Commissie Fjordsport als positief beoordeeld.
De Commissie is van mening dat in de volgende onderdelen het bitloos rijden kan worden toegestaan:
• Het afleggen van de vaardigheidsproeven individuele dressuur tot en met de klasse M2.
• Het deelnemen aan individuele dressuurwedstrijden tot en met de klasse M2.
• Het bitloos rijden maakt onderdeel uit van de reguliere wedstrijd; dus geen afzonderlijke rubrieken.

Aanpassen reglement
Het Algemeen Fjordsport Reglement (AFR) wordt aangepast daar waar nodig is.
Bij het integreren van het bitloos rijden in de reguliere dressuur is het noodzakelijk dat het begrip aanleuning wordt aangepast voor bitloze combinaties. Dit om onduidelijkheid in de verschillen (in beoordeling) tussen combinaties met bit en bitloze combinaties te voorkomen.

In het bitloos rijden is het beter het begrip aanleuning te verwoorden als: Het lichte contact op de teugels met het paard en de hoofd-/ halshouding van het paard. Deze hoofd-/ halshouding moet eenzelfde zijn als bij het rijden met bit. Immers, je kunt ook een licht contact hebben via de teugels wanneer het paard in vrije stap gaat.

Aanpassen dressuurprotocol.
Het aanpassen van het dressuurprotocol wordt niet noodzakelijk geacht.
Daar waar op de protocollen t/m de klasse M2 moet wordt gesproken over aanleuning, dient hiervoor gelezen te worden: Het rechtgerichte en ontspannen paard en het lichte contact op de teugels en de hoofd/ halshouding van het paard.

Welke bitloze optoming toe te staan?
De bitloze optomingen die worden toegestaan moeten specifiek vermeld worden. De Commissie Fjordsport adviseert alléén toe te staan:
• de sidepull,
• afrchtingsneusriem

Het hoofdstel moet van leer zijn, waarbij de neusriem een minimale breedte van 2 cm heeft. Er mag zich geen metalen kern in de neusriem bevinden. Wanneer gebruik gemaakt wordt van een kin- of kaakgekruist hoofdstel moeten de koorden die gebruikt worden een minimale diameter van 6 mm hebben. De neusriemen mogen niet te laag liggen i.v.m. het kraakbeen.
Voor de toegestane bitloze optomingen zie bijlage 1.

Bijscholing Juryleden
Om het bitloos rijden van dressuurproeven te kunnen beoordelen, wordt tijdens de bijscholing van de juryleden speciale aandacht aan het bitloos rijden besteed.

Ingangsdatum bitloos rijden dressuur.
Voorstel is om het bitloos rijden in de individuele dressuur van de klasse A tot en met M2 per 1 april 2020 in te laten gaan.
Aandacht voor dit nieuwe onderdeel zal plaats vinden via de website en het kwartaalblad.